31.3.13

12. architectuur Van Oort interieurs


Dit winkelpand werd ontworpen door Jan van Herpt. Het kenmerkt zich door een modulaire opbouw, die kenmerkend is voor het structuralisme. Het gebouw toont door de bakstenen wanden en strakke, geometrische vormgeving verwantschap met de architectuur van de Amerikaanse architect Louis Khan. De Nederlandse structuralisten hadden dezelfde inspiratiebron als Kahn: de primitieve Afrikaanse leemarchitectuur. Herhaling van eenvoudige basisvormen (hutjes) is een belangrijk gegeven in deze stroming die ontstond na 1950. Een structuur van stereometrische basisvormen bepaalde de vorm van het gebouw. Dit pand aan de Vijverlaan is opgebouwd uit negen rechthoekige blokken, verbonden door een cilinder. De opvallende geometrische vormen, voor een deel aangebracht met baksteen, geven de gevels een robuust uiterlijk.
structuralisme 

Het begrip structuralisme verwijst naar een manier van denken die zich in de 20e eeuw ontwikkelde in de taalkunde, antropologie, filosofie en kunst. Als stroming in de architectuur en stedenbouw was het een reactie op het rationele functionalisme, dat had geleid tot 'grootschalige, levenloze stedenbouw' en 'steriele gestandaardiseerde architectuur'. In Nederland vond de stroming weerklank door de activiteiten van een groep architecten die zich 'Team Ten' noemden. In 1959 organiseerde het CIAM een internationaal congres in Otterlo, waar ook Louis Kahn aan deelnam. Men laat het structuralisme in de architectuur met dit congres beginnen. Op het congres werden de theoretische uitgangspunten van het structuralisme besproken:
  • De structuur van gebouwen sluit aan op sociale structuren.
  • Het archetypische gedrag van de mens ligt aan de basis van de architectuur.
  • Samenhang, groei en verandering op alle niveaus van de stedelijke structuur. Het concept van een gevoel van plaats. Tekenen ter identificatie. Articulatie van het gebouwde volume.
  • Meervoudige vorm en individuele interpretaties. Gebruikersparticipatie in de woningbouw. Integratie van "hoge" en "lage" cultuur in de architectuur. Pluralistische architectuur.
In het tijdschrift Forum publiceerden de structuralisten hun ideëen over 'architectuur die de sociale en individuele behoeften van bewoners respecteert'. Zij wilden een architectuur en stedenbouw met een 'menselijke maat', waar de gebruikers zich thuis konden voelen. De basis voor structuralistische architectuur werd met de ‘esthetica van het aantal’, door Aldo van Eyck (1918-1999) in 1959 geformuleerd. Het concept is te vergelijken met celweefsel, er ontstaat een structuur door herhaling van basisvormen als in het ontwerp voor het winkelpand voor Van Oort. De architect John Habraken legde in 1961 de nadruk op bewonersparticipatie. Ook Louis Kahn (VS) en Kenzo Tange (Japan) beïnvloedden de beweging van het structuralisme. 

Louis Kahn

Kahn's gebouwen zijn opmerkelijk door de eenvoudige vormen en composities. In baksteenmetselwerk en beton ontwikkelde hij een eigentijdse en monumentale architectuur, vanuit respect voor de locatie.
Voor Kahn betekende het eenvoudige ontwerp voor het Trenton Bath House in 1955 een doorbraak.

Dit ontwerp voor een ritueel badhuis voor een Joodse gemeenschap in New Jersey markeert zijn breuk met de modernistische vormgeving die zijn eerdere werk had bepaald. "De wereld ontdekte mij nadat ik de modernistische Richards medisch centrum bouwde, maar ik ontdekte mezelf na het ontwerpen van dit kleine betonnen badhuis in Trenton." Kahn noemde de gecompartimenteerde ruimtes 'kamers met een geconstrueerde entiteit, geordende segmenten in een bouwsysteem dat inspiratie zoekt in wat een gebouw 'wil zijn''. Aan de binnenzijde zijn de kapconstructies dan ook zichtbaar gebleven.
Kahn's architectuur was een amalgaam van stromingen en een persoonlijke esthetiek, waarmee hij zijn eigen architectonische vormentaal ontwikkelde. Zijn bedoeling was om orde en vormen evenveel gewicht te geven. Indrukwekkend zijn de regeringsgebouwen in Dhaka, Bangladesh. Bekijk HIER een fotoserie van dit complex.